جلسه 6- نگرش حضرت امام به تهاجم ارتش عراق ، مقاومتهای مردمی وچگونگی متوقف کردن نیروهای عراقی و ارایه راهبردهای: 1- تثبیت متجاوز 2- آزاد سازی مناطق اشغالی 3- تعقیب متجاوز

امام )ره) در نخستین واکنش در برابر تجاوز عراق، نخست جنگ را به جنگ اسلام و کفر تفسیر کردند و پیدایش این مفهوم علاوه بر اینکه مبانی اعتقادی و دینی جنگ را مشخص ساخت، در عمل نیز زمینه حضور گسترده و فراگیر مردم برای دفاع در چهارچوب مفاهیم دینی، شامل جهاد با دشمن و نائل آمدن به مقام شهادت را فراهم ساخت. علاوه بر این امام (ره)، صدام را به دلیل تجاوز به ایران، به عنوان عامل امریکا ذکر کرد. این مفهوم نیز تا اندازهای ماهیت سیاسی جنگ را ترسیم کرد و شکل داد. ترکیب این مفاهیم، به لحاظ اعتقادی و سیاسی پیوستگی جنگ با انقلاب را روشن ساخت. امام )ره( بر پایه همین مفاهیم و با بهره گیری از فرصت حاصله از جنگ، بسیج اجتماعی را آغاز کرد، و زمینه های شکل گیری قدرت جدید دفاعی ایران و شکل گیری جامعه سیاسی جدید را فراهم ساختند

امام راحل(ره) طی سخنانی عنصر ایمان و توکل به خدا رابزرگترین پایه قدرت و توانایی دانسته و قدرت دشمن را در برابر آن ناچیز تلقی نمودند. و نیز در جایی فرمودند: من از ملت بزرگ ایران خواهانم که در هر مسئله ای که پیش میآید قوی باشند، قدرتمند باشند، متکی به خدای تبارک و تعالی باشند، و از هیچ چیز باک نداشته باشند. ما از آن قدرتهای بزرگ نترسیدیم. این (صدام)که قدرتی ندارد، عراق که چیزی نیست.

امام راحل(ره) با تحقیر دشمن، مردم را به مبارزه و حتی شکست دشمن امیدوارکرده و این صحنه های اعجازآفرین ولایت فقیه در نظام جمهوری اسلامی است، که دربحرانی ترین شرایط سکان کشتی نظام را از تزلزل نجات می دهد، و ثابت می کند که جوهر اقتدار نظام و امنیت کشور ولایت است. به دنبال موضع گیری شجاعانه امام راحل(ره) شاهد جوشش مقاومت مردمی در همه آحاد ملت و مسئولان و دولتمردان نظام جمهوری اسلامی هستیم. همچنین امام راحل(ره) به مسئولان سیاسی و نظامی دستور دادند که در شورای عالی دفاع به تهیه و تدوین طر حها و برنامه های کلان به طور کلاسیک بپردازد، و با تشکیل سازمانهای رزمی به امور شهر سازماندهی نیروهای مردمی جهت اعزام به جبهه همت گمارند.

در کتاب آشنایی با مبانی و کلیات هشت سال دفاع مقدس دکتر مهران طهماسبی نگرش حضرت امام (ره) چنین بیان شده است.

1- نظرات، تدابیر و فرماندهی امام خمینی (ره) در دفاع مقدس

جنگ 8 ساله عراق علیه ایران به عنوان یکی از طولانیترین جنگهای تاریخ معاصر در منطقه خلیج فارس است. در این روند، نظرات، تدابیر و فرماندهی حضرت امام (ره) در پنج مرحله (جنگ) بیان شده است:

1-1 مواضع و اقدامات امام (ره) در مرحله اول: چالشهای امنیتی - نظامی

1) امام(ره) نخست تهدید امریکا و عراق و تمامی تحولات امنیتی در داخل را یک سیکل به هم پیوسته داخل و خارج در چهارچوب سیاستهای امریکا علیه انقلاب اسلامی و نظام جمهوری اسلامی تعریف کردند و این امر نقش بسیار مؤثری در اعتماد به نفس و تسلط روحی و روانی مردم برای مقابله با تجاوز عراق داشت.

2) امام (ره) در چهارچوب این مفهوم سازی به عنوان یک اقدام مهم، ارتش بیست میلیونی را برای دستیابی به بازدارندگی در برابر مداخله نظامی احتمالی امریکا تشکیل دادند و با فراخوانی مردم برای حفظ نظام و انقلاب، بر بسیج، سازماندهی و آموزش نظامی مردم تأکید کردند.

3) رویکرد امام (ره) در برابر چالشهای امنیتی - نظامی در داخل و خارج، اساساً توجه به داخل بود .(صحیفه نور، ج 13 ،ص 161-160 ). حتی پس از تهدید امریکا به مداخله نظامی، امام (ره) مجدداً بر آسیب پذیری داخلی تأکید کردند (همان، 159- 158 )

2-1 مواضع و اقدامات امام (ره) در مرحله دوم: آغاز جنگ

1) تبیین استراتژی مقاومت مردمی و همه جانبه با تأکید بر بسیج عمومی برای مقابله با تجاوز عراق برای تأمین دو هدف اول جلوگیری از پیشروی و وادار ساختن متجاوز به عقب نشینی و دیگری تنبیه متجاوز با تأکید بر پرداخت هزینه تجاوز به ایران.

2) امام (ره) با تفسیر ماهیت عقیدتی سیاسی جنگ با تأکید بر مفهوم جنگ جنگ اسلام و کفر و صدام عامل امریکا در واقع مفهوم به هم پیوستگی و جنگ و انقلاب را مشخص و ماهیت جنگ و تجاوز به ایران را روشن ساختند.

3) ایجاد ساختار و سازمان دفاعی برای مقاومت، با تشکیل شورای عالی دفاع و صدور فرامین جدید به منظور هماهنگی نیروهای مسلح.

4) امام (ره) بر اساس برداشت و تحلیلی که از اوضاع سیاسی اجتماعی فرهنگی عراق در دوران اقامت در این کشور داشتند، بر این باورند که رژیم بعثی عراق فاقد قدرت و پایگاه مردمی است و جنگ فرصتی مناسب برای نوعی انقلاب در عراق است. به همین منظور امام (ره) در فاصله کمتر از یک ماه هفت مرتبه، ملت و ارتش عراق را به طور مستقیم مورد خطاب قرار دادند که چهار بار پیام مستقیم و سه مرتبه نیز در سخنرانی برای اقشار مردم بود.

اقای هاشمی رفسنجانی در این زمینه میگوید: وقتی صدام جنگ را شروع کرد، امام (ره) فرمودند: آنها به دام افتادند، الآن باید مسأله عراق را حل کنیم و در این باره بسیار جدی بودند. (نصیری، 1378 ،ص 90)

5) بی ثباتی اولیه حاصل از پیامدهای تجاوز عراق با دعوت مردم به آرامش و رفع تبدیل التهابات نگرانی از تهدید موجودیت نظام انجامید.

3-1 مواضع و اقدامات امام (ره) در مرحله سوم: تداوم جنگ

1) امام (ره) در این مرحله، ضمن تمایل و تأکید بر خاتمه دادن به جنگ بر دستیابی به صلح شرافتمندانه با تنبیه متجاوز و تأمین خواسته بر حق ایران تأکید کردند. این استراتژی معطوف به رفع تهدید عراق و سایر تهدیدات علیه انقلاب و نظام به طور کامل، و تأمین ثبات منطقه خلیج فارس به صورت بنیادین بود.

2) تبیین استراتژی راه قدس از کربلا میگذرد بیش از آنکه بیان کننده ماهیت سیاست تهاجمی ایران برای سقوط نظام حاکم بر عراق باشد در واقع برای جلوگیری از یک خطای استراتژیک بود که بلافاصله پس از فتح خرمشهر منجر به تمرکز فکری و اختصاصی بخشی از قوای نظامی ایران برای حضور در صحنه مبارزه با اسرائیل بود. شهید علی صیاد شیرازی در همین رابطه میگوید: رفتیم سراغ حضرت امام (ره) گزارش بدهیم که در آنجا چه کردیم و چه باید بکنیم. حضرت امام (ره) به گزارش گوش دادند و بعد یک باره فرمودند:" این نیروهایی که بردید آنجا، اگر خون از دماغشان بیرون بیاید من مسئولیتشان را قبول نمیکنم بگویید سریع برگردند" . من تا آنروز دستوری به این قاطعیت و صراحت مستقیماً از امام نشینده بودم که فرمانده کل قوا به ما مستقیم دستور بدهند که چه بکنیم. امام با بیان این موضع، در واقع تأکید کردند که مقدم بر هر مسأله ای از جمله آزادسازی قدس به عنوان یک مسأله مهم جهان اسلام و ایران، باید مسأله جنگ با عراق را به سرانجام رساند (دهقان، 1381 ،ص 316)

4-1 مواضع و اقدامات امام (ره) در مرحله چهارم: گسترش و تشدید جنگ

1) تهاجم پی درپی به دشمن به منظور جلوگیری از تجدید سازمان و قوای دشمن.

2) تأکید به مردم مبنی بر ضرورت تداوم پشتیبانی از جنگ با اختصاص کمکهای مردمی و دولت و حضور نیروهای مردمی در جبهه های جنگ براساس دیدگاه واجب کفایی.

3) امام (ره) سیاست خارجی را بر اساس ارتباط با همه کشورها به جز امریکا، اسرائیل و آفریقای جنوبی، مورد تأکید قرار دادند که به سیاست درهای باز مشهور شد. هدف از این سیاست، خروج ایران از انزوای بین المللی و محدود کردن حوزه فعالیتهای دیپلماتیک عراق و در مقابل گسترش فعالیت ایران در میدان دیپلماسی به موازات میدان جنگ بود.

4) اعلام سیاست مقابله به مثل در برابر حملات عراق به نفتکشها و کشتیهای تجاری و تهدید به بستن تنگه هرمز در صورتیکه ایران نتواند به صدور نفت ادامه دهد .(صحیفه نور، ج 18 ،ص121- 122)

5) مقاومت در برابر جنگ شهرها به دلیل تعهد ایران نسبت به ملت عراق که با تشدید حملات عراق به شهرها به سیاست مقابله به مثل محدود و با اعلام هشدار به مردم عراق برای تخلیه شهرها، تغییر کرد.

6) انتصاب اقای هاشمی رفسنجانی به فرماندهی عالی جنگ برای حل و فصل اختلافات ارتش و سپاه و تأمین نیازمندیهای لجستیکی و انسانی جبهه های جنگ برای تأمین خواسته های فرمانده هان جنگ.

7) تکمیل ساختار دفاعی کشور با ابلاغ حکم تشکیل سه نیرو در سپاه پاسداران انقلاب اسلامی.

8) تبیین مواضع اصولی ایران در برابر پیشنهادهای اصلاح و آشکارسازی ماهیت بخشی از پیشنهادها که با هدف نادیده گرفتن حقوق ملت ایران و حفظ و احیای صدام و رژیم عراق انجام میگرفت (همان،ص 19)

5-1 مواضع و اقدامات امام (ره) در مرحله پنجم: پایان جنگ

1) ایشان برجسته ترین اهداف اساسی جنگ را دفع تجاوز و اثبات صلابت اسلام ذکر کردند که در جنگ تأمین شد.

2) تأکید امام (ره) بر استراتژی دفاع همه جانبه و ضرورت تبیین آن در شرایط بازسازی نیروهای مسلح و انتقال تجارب نظامی و دفاعی به همه آحاد ملت و مدافعان انقلاب.

3) ضرورت تغییر تعادل قوا در جهان برای تأمین منافع مسلمین. اما پس از شهادت شهید عارف حسینی اظهار داشتند: " اگر بسیج جهان مسلمین تشکیل شده بود کسی جرأت این همه جسارت و شرارت را با فرزندان معنوی رسول الله (ص) نداشت. "( همان، ج 20 ،ص 237 ) .

4) امام بر اساس فضای موجود کشور در نقد و بررسی دهۀ اول انقلاب و جنگ، ضمن تأکید مجدد بر جنگ ایران و عراق به عنوان جنگ حق و باطل تأکید کردند:" این جنگ از آدم تا ختم زندگی وجود دارد." امام (ره) کسانی را که تصور میکردند چون ما در جبهه به آرمان نهایی نرسیدیم پس شهادت و رشادت و ایثار و از خودگذشتگی و صلابت بی فایده است را کوته نظر خواندند و به دلیل تحلیلهای غلط که در این زمینه صورت گرفته از مادران وپدران و خواهران و برادران و همسران و فرزندان شهدا و جانبازان معذرت خواهی کردند. (همان، ج 21 ،ص 95)

2- بسیج مردمی، امام خمینی (ره) و الگوی ارزشی دفاع مقدس

آراستن به تقوای الهی و بریدن تمامی بندها و فریب های شیطانی و اتصال هستی خویش به قدرت لایزال خداوندی، سرافراز بیرون آمدن از کشمکشهای درونی در مبارزه سخت علیه خواسته های نفسانی که از آن به جهاد اکبر یاد میشود، کلیت مبارزه، همت و تلاش بسیجیان، یاران وفادار حضرت امام خمینی (ره) را در تمامی سالهای نبرد با رژیم بعثی و صدامیان و سالهای دفاع مقدس تشکیل میداد.

بدین لحاظ است که رابطه امام امت و بسیجیان رزمنده از جنس دیگری است و امام شهدا در خصوص این عزیزان این چنین میفرمایند:" اسلام رزمنده میخواهد، جنگجو میخواهد در مقابل کفار، در مقابل آنهایی که هجوم میکنند به مملکت ما، اسلام مجاهد میخواهد درست کند، نمیخواهد یک نفر آدم عیاش درست کند"(صحیفه امام، ج 9، ص 455 - 58/6/17)

"تکلیف ما این است که از اسلام صیانت کنیم و حفظ کنیم اسلام را. کشته بشویم تکلیف را عمل کرده ایم، بکشیم هم تکلیف را عمل کرده ایم. این همان منطقی است که ما در اول هم، که با این رژیم فاسد پهلوی مخالفت میکردیم، منطق ما همین بود. منطق این نبود که ما حتماً باید پیش ببریم، منطق این بود که برای اسلام مشکلات پیدا شده است. احکام اسلام دارد از بین میرود،مظاهر اسلام دارد از بین میرود و ما مکلفیم که به واسطه قدرتی که هرچه قدرت داریم، مکلفیم که با آنها مقابله کنیم. کشته هم شدیم اهمیتی ندارد، بکشیم هم، که انشاءاللّه موفق خواهیم شد، به جنت و به بهشت انشاءاللهّ. شماهیچوقت از هیچ چیز هراس نداشته باشید. شما برای حفظ اسلام دارید جنگ میکنید و او برای نابودی اسلام. الآن اسلام به تمامه در مقابل کفر واقع شدهاست و شما باید از اسلام پاسداری کنید و حمایت کنید و دفاع کنید. دفاع یک امر واجبی است بر همه کس. بر هر کس که هر مقدار قدرت دارد، باید دفاع بکند از اسلام. "(صحیفه امام، ج 13 ،ص 251 8/7/59)

در بعد نظامی (اسلام)، به همه کسانی که صلاحیت دفاع از کشور را دارند برای مواقع اضطراری تعلیم نظامی میدهد و در این مواقع بسیج عمومی را اختیاری و احیاناً اجباری میکند و در حال عادی برای دفاع از مرزها و تنظیم شهرها و ایمنی جاده ها و حفظ نظم و انتظام، نیروی مؤمن ورزیده تربیت میکند (64/5/ 25صحیفه امام، ج 19 ،ص 343).

"جنگ جنگ تا رفع فتنه از عالم؛ یعنی باید کسانی که تبعیت از قرآن میکنند، در نظر داشته باشند که باید تا آنجایی که قدرت دارند ادامه به نبردشان بدهند.تا اینکه فتنه از عالم برداشته بشود. این یک رحمتی است برای عالم و یک رحمتی است برای هر ملتی، در آن محیطی که هست". صحیفه امام، ج 19، ص 113-20/9/63)

"مسجدها محلی بوده است که از همان مسجد ارتش راه میافتاد برای جنگ با کفار و با قلدرها؛ از همان توی مسجد آنجا خطبه خوانده میشد، دعوت میشدند مردم به اینکه فلان - مثلاً - آدم متعدی در فلان جا قیام کرده بر ضد مسلمین یا مال مردم را چپاول میکند، قلدری میکند، انحرافات دارد، و ازهمان مسجد راه میافتادند و میرفتند طرف دشمن. از همانجا قراردادهاحاصل میشد" (صحیفه امام، ج 4،ص 477- 20/8/57 ) .

"جنگ ما جنگ حق و باطل بود و تمام شدنی نیست، جنگ ما جنگ فقر و غنا بود، جنگ ما جنگ ایمان و رذالت بود و این جنگ از آدم تا خاتم زندگی وجود دارد. چه کوته نظرند آنهایی که خیال میکنند چون ما در جبهه به آرمانهایی نرسیده ایم، پس شهادت و رشادت و ایثار و از خودگذشتگی وصلابت بی فایده است. در حالی که صدای اسلام خواهی آفریقا، از جنگ هشت ساله ماست. علاقه به اسلام شناسی در امریکا و اروپا و آسیا و آفریقا یعنی در کل جهان از جنگ هشت ساله ماست" ( صحیفه نور، ج 21 ،ص 94 ) .

"ما در جنگ برای یک لحظه هم نادم و پشیمان از عملکرد خود نیستیم. راستی مگر فراموش کرده ایم که ما برای ادای تکلیف جنگیده ایم و نتیجه فرع آن بوده است. ملت ما تا آن روز که احساس کرد که توان و تکلیف جنگ دارد به وظیفه خود عمل نمود و خوشا به حال آنان خود که تا لحظۀ آخر هم تردید ننمودند، آن ساعتی هم که مصلحت بقای انقلاب را در قبول قطعنامه دید و گردن نهاد، باز به وظیفه عمل کرده است. آیا از اینکه به وظیفه خود عمل کرده است نگران باشد."(صحیفه نور، ج 21،ص 95) .

همانطور که اشاره گردید با پیام امام راحل ، زن و مرد ،پیر و جوان به هر وسیله ای که در دست داشتند به مقابله با دشمن بعثی پرداختند و همچنین مردم سایر نقاط کشور، دسته دسته خود را به مناطق جنگی رساندند و در کنار نیروهای نظامی و سایر هموطنانشان به دفاع از اسلام و کیان اسلامی پرداختند. در اوایل تقریبا بدینصورت در مقابل دشمن ایستادند و مانع از پیشروی دشمن شدند و پس از سد پیشروی دشمن اقدام به شبیخون و عملیاتهای چریکی زدند، نیروهای مردمی بشکل زیر در مناطق جنگی حضور داشتند:

1- نیروهای جنگهای نامنظم به فرماندهی شهید چمران (در منطقه اهواز سوسنگرد)

2- نیروهای فدائیان اسلام به فرماندهی شهید مجتبی هاشمی(تنها در منطقه آبادان)

3- نیروهای تحت امرسپاه که برخی توسط بسیج اعزام شده بودند و برخی دیگر به صورت گروهی و انفرادی مستقیمأ به جبهه ها مراجعه کرده بودند و عده ای نیز نیروهای بومی بودند که در مناطق مختلف، بویژه در شهرها حضور داشتند.

4- نیروهای احتیاط منقضی خدمت سال56 (حدودهشتادهزار نفر) بصورت گردانهای مستقل در لشگر های ارتش

بدنبال سد پیشروی دشمن و رکود ایجاد شده در جبهه های نبرد در دوران بنی صدر، یعنی رسیدن به بن بست نظامی، و فراربنی صدر،رزمندگان در دارخوین عملیات فرمانده کل قوا اجرا کردند و در تاریخ 24مرداد60 در جلسه شورایعالی دفاع که در محضر امام تشکیل شده بود خطاب به فرماندهان سپاه و ارتش فرمودند: چرا حمله نمیکنید،بنی صدر هم امروز و فردا میکرد..... اگر نمیخواهید بجنگید بگویید ما تکلیف خودمان را بدانیم" بدنبال گلایه امام از ارتش و سپاه مقدمات عملیات ثامن الائمه انجام شد و دستور امام مبنی بر حصر ابادان در 14مهر59 بمورد اجرا گذاشته شد و ابادان پس از یکسال محاصره ، رهایی یافت و نقطه عطف و حلقه واسط برای انتقال استراتژی جنگ از وضعیت گذشته به وضعیت جدید یعنی ازادسازی مناطق اشغالی شد.پس از 4عملیات بزرگ برای ازادسازی مناطق اشغالی از وجود دشمن، استراتژی تنبیه متجاوز جهت تسلیم در مقابل خواست های بحق جمهوری اسلامی ایران(شناسایی متجاوز و پرداخت خسارات جنگ و..) بمورد اجرا گذاشته شد.